Het belang van voorspelbaarheid

Je hebt vast wel eens meegemaakt dat een dagje uit totaal anders liep dan verwacht: de trein kwam niet opdagen, de tickets bleken verlopen, het weer sloeg opeens compleet om of je raakte hopeloos verdwaald… Kortom, alles ging anders dan verwacht en je dag werd gevuld met onvoorspelbare gebeurtenissen met waarschijnlijk een behoorlijke dosis stress als gevolg.

Voorspelbaarheid en stress

Onverwachte gebeurtenissen vinden wij mensen dus vaak stressvol. En dat geldt niet alleen voor mensen, maar ook voor dieren. Zo zijn er onderzoeken gedaan met verschillende dieren die elektrische schokken kregen. Uiteraard is dit erg stressvol. Opvallend is echter dat wanneer de schok wordt aangekondigd (bijvoorbeeld met een lampje of geluid), de stress steeds aanzienlijk lager is dan wanneer de schok uit het niets komt. Hieruit blijkt dat voorspelbaarheid een belangrijke rol speelt bij de hoeveelheid stress die een dier ervaart.

Een mogelijke verklaring hiervoor is dat wanneer een dier weet wanneer er iets vervelends gaat gebeuren omdat dit wordt aangekondigd, het dier niet constant gestrest is maar slechts op de momenten waarop de prikkel wordt aangekondigd en toegediend. Wanneer er aan de andere kant elk moment iets naars kan gebeuren en dit niet voorspelbaar is, is het dier juist constant gestrest.

Alleen thuis zijn

Dit zou dus ook bij honden een belangrijke rol kunnen spelen, bijvoorbeeld wanneer honden last hebben van problemen rond het alleen thuis zijn. Vaak wordt nog steeds geadviseerd om hier de voorspelbaarheid te verlagen door steeds te doen alsof je vertrekt: je moet je sleutels pakken, je jas aan doen en deze dan weer uitdoen en wegleggen. Af en toe moet je natuurlijk wel echt het huis uit, waardoor deze vertreksignalen voor de hond onvoorspelbaar worden. Ook krijgen mensen soms nog het advies om stiekem weg te gaan, bijvoorbeeld als de hond slaapt. Het gevolg van deze adviezen kan echter zijn dat de hond juist alerter en gestrester raakt, omdat hij denkt dat je elk moment het huis kan verlaten. Daarom pleiten onderzoekers er juist voor om de voorspelbaarheid van het weggaan te vergroten: kondig je vertrek altijd met een specifiek en duidelijk signaal aan, zodat de hond de rest van de tijd niet bang hoeft te zijn dat je weggaat. Uiteraard is dit slechts een klein element van het vaak lange traject waaruit het oplossen van problemen rond het alleen thuis zijn bestaat. Schakel daarom ook een gedragstherapeut in om je te helpen.

Verzorgingshandelingen

Iets anders wat voor veel honden stressvol is, is het moeten ondergaan van verzorgingshandelingen zoals borstelen. Onlangs vertelde een cursist mij dat haar hond een beetje bang voor haar werd en erg gestrest was in huis. Toen we dit samen gingen analyseren, bleek dat de (langharige) hond het erg onprettig vond wanneer er takjes uit haar vacht werden gehaald of wanneer ze gekamd werd. De cursist deed dit vaak plotseling en spontaan wanneer ze een klit of takje zag. We hebben toen bedacht dat ze dit niet meer zomaar doet, maar eerst een specifiek kleedje uit de kast pakt, aankondigt ‘we gaan even borstelen’ en alleen dan de vachtverzorging doet. Buiten het kleedje om doet ze dit dus niet meer. Hierdoor is de voorspelbaarheid voor de hond vergroot en hoeft ze de rest van de dag niet meer bang te zijn, waardoor de hond veel meer ontspannen is thuis.

Uitvallen aan de lijn

Ook bij het uitvallen aan de lijn naar andere honden of mensen kan het vergroten van de voorspelbaarheid de stress bij de hond – en daarmee ook bij jou als eigenaar! – verminderen. Als jouw hond spanning ervaart bij het ontmoeten van andere honden aan de lijn, is het verstandig om contact aan de lijn te vermijden, bijvoorbeeld door in een grote boog om andere honden heen te lopen. Doe dit wel consequent: juist het soms wel en soms niet ontmoeten van andere honden aan de lijn zorgt voor meer stress omdat de voorspelbaarheid afneemt!

Voorspelbare communicatie

Ook bij veel ‘kleinere’ problemen in onze omgang met honden speelt een gebrek aan voorspelbaarheid een rol. Bijvoorbeeld wanneer er geen duidelijke routine of dagindeling is, of wanneer je in je communicatie onduidelijk bent: wanneer jij iets aankondigt (bijvoorbeeld ‘we gaan wandelen!’) en dat vervolgens niet doet, of je hand in je voerzakje stopt en vervolgens geen voertje geeft, of de ene keer het blaffen beloont door voertjes te strooien en de andere keer boos wordt omdat de hond blaft. Dit soort ‘miscommunicaties’ leiden tot frustratie bij de hond omdat jij als eigenaar op dat moment niet voorspelbaar bent: je creëert een verwachting die vervolgens niet uitkomt, met stress en frustratie bij de hond tot gevolg.

Conclusie

Voorspelbaarheid is in het leven van zowel mensen als dieren heel belangrijk. Het zorgt ervoor dat we weten wat er gaat gebeuren en ons niet constant alert en gestrest voelen. Je kunt als eigenaar de voorspelbaarheid vergroten door duidelijke signalen te gebruiken waarmee je aankondigt wat er gaat gebeuren en consequent en voorspelbaar te zijn in zowel je handelen als je communicatie.

Meer weten?

Wil je meer leren over het belang van voorspelbaarheid en hoe stress het gedrag van honden beïnvloedt? Volg dan onze online lezing over stress bij honden in onze online leeromgeving.